Fillimi i futbollit e ka zanafillën edhe më herët dhe ka ndodhur në Mesoamerikë. Futbolli si fenomen kulturor është vetëm në shekullin e dytë të ekzistencës së tij.
Në Kinë, për dy mijë vjet ata luajtën versionin e tyre të futbollit, i cili quhej kickball. Tradita e futbollit meksikan daton në një periudhë edhe më të vjetër të së shkuarës, e cila zgjati më shumë se tre mijë vjet.
Ashtu si në kohën tonë, futbolli në të kaluarën ishte shumë më tepër se një lojë.
Çfarë topi luhej në atë kohë?“Nuk e kuptova se si, pasi topi bie në tokë, ai kthehet në ajër me një kërcim kaq të jashtëzakonshëm”, – tha Perdro Martir de Algiers, një oborrtar spanjoll që pa topin e parë të sjellë në Evropë nga konkuistadori Christopher Columbus. Kjo ishte befasuese për të, pasi fshikëza e mbushur e kafshëve shtëpiake përdorej si top.
Dëshmia më e hershme arkeologjike për lojën e futbollit janë fusha të vogla të gjetura në Chiapas në bregun e Paqësorit Jugor të Meksikës dhe në malësitë e Oksakës, të ndërtuara midis 1650 dhe 1400 para Krishtit.
Loja mori rregullat, kufizimet dhe format e para ceremoniale që e shoqëronin. Olmekët, të cilët u vendosën në bregun e Gjirit rreth Vera Cruz midis 1500 dhe 1200 ishin ndër të parët që luajtën një lloj futbolli. Në qytetet e mëdha Olmec, qindra fusha topi janë gjetur midis ndërtesave fetare dhe komunale. Ato ishin drejtkëndëshe ose në formë I, të rrethuar me mure të pjerrëta të larta dhe të zbardhura, disa prej të cilave ishin të pikturuara me murale të përpunuara. Sediljet prej guri të shkallëzuar rrethonin fushën, shkruan albeu.com.
Topat e gomës të asaj epoke kishin një tendencë për t’u përkeqësuar shpejt, dhe pak prej tyre kanë mbijetuar deri më sot, por gdhendjet e drurit dhe pikturat në mur sugjerojnë se ato mund të ishin të madhësive të ndryshme: të vogla, si një top me dorë dhe të mëdhenj, si një top basketbolli.
Goditja dhe gjuajtja me kokë e topave të kësaj cilësie mund të jetë e rrezikshme për shëndetin e lojtarëve. Figurinat prej balte dhe relievet prej guri të gdhendur të lojtarëve demonstrojnë pajisjet e tyre mbrojtëse: helmeta dhe doreza, si dhe praninë e mjeteve speciale për goditjen e topit dhe mburojave në krahë.
Rregullat e lojës nuk ishin të dokumentuara, por nga burime të tjera dihet se skuadrat me dy lojtarë luanin kundër njëra-tjetrës në një lojë të ngjashme me volejbollin, ku kishte një vijë qendrore, si dhe lojtarët që përdornin posaçërisht muret anësore për të goditur topin mbi ta, duke shpresuar që t’i ngatërrojë me këtë teknikë, kundërshtar dhe të mos humbasë posedimin e topit.
Stela e Tepatlaskos është një reliev me gurë të gdhendur nga shekulli I pas Krishtit. ndodhet në Vera Cruz (qytet në Meksikë) – i cili përshkruan një lojtar të veshur me uniformën e një shoqëruesi i veshur me një helmetë, me rripa në parakrahë, jastëkë në gjunjë dhe armaturë më të trashë në ije. Këto gjëra ishin bërë nga materiale natyrore një përzierje druri, lëkure dhe mbushëse organike për këtë arsye ato u kalbën shumë kohë më parë, por pesha simbolike e atyre lojërave ishte aq e madhe saqë versionet ceremoniale të objekteve të tilla, por të bëra prej guri, janë bërë. ruhen në muze.
Populli Olmec ra rreth vitit 1200 para Krishtit loja që ata krijuan ua kaloi atyre, duke u përhapur në të gjithë Mesoamerikën dhe duke marrë shumë forma të reja.
Në bregun e Paqësorit të Meksikës, janë gjetur qindra oborre modeste arkitekturore, secila i shërben një fshati.
Rreth vitit 100 pas Krishtit në Teotihuacan (një qytet antik që ndodhet 50 kilometra në verilindje të qytetit të Meksikos në komunën e Teotihuacan de Arista), kjo lojë luhej nga fisnikët duke përdorur shkopinj për të goditur topin.
Kjo lojë u përhap nga Veracruz, ajo u luajt në ishullin e Hispaniola, ku ndodhet tani Puerto Rico. Loja më pas udhëtoi në veri, në atë që sot është Arizona, ku luhej nga njerëzit e lashtë Hohokam.
Për disa popuj të lashtë, e gjithë kjo shoqërohej me sakrifica njerëzore, viktima, ndoshta, ishin lojtarët e skuadrës së mundur, gjaku i të cilëve qetësonte perëndinë e misrit dhe, si stinët, nga të cilat vareshin ciklet e jetës.
Për popujt Mayan që sunduan Jukatanin meksikan dhe malësitë e Guatemalës dhe Hondurasit të sotëm nga shekulli i shtatë deri në shekullin e dhjetë pas Krishtit, kjo lojë ishte vetë themeli i krijimit të botës. Lojë/sport si një projeksion i jetës.
Pushtuesit spanjollë, pasi mbërritën në territorin e Aztecs, u tronditën dhe u mahnitën nga loja me top. Pasi u përpoqën të luanin këtë lojë me Aztecs, ata humbën. Pas kësaj, qindra fusha topi u shkatërruan në mënyrë të pabesë.
Të shkatërruar nga skllavëria demokratike dhe sëmundjet evropiane, meksikanët vendas kanë humbur kontaktin me lojën që ata kanë formuar dhe përdorur për tre mijë vjet.
Përkthimi i videos historike të kanalit në YouTube Tifo-Football për fillimin, formimin e një fenomeni të tillë kulturor, lojë të jetës shoqërore si futbolli.
